Szczep, który był niemałą zagadką. Pachnące latem wino, które szturmem wzięło serca Polaków. Wreszcie przepiękny kawałek historii Włoch, który wiąże się z uprawą winorośli w Apulii. Czym jest primitivo i jak najlepiej je smakować?
Mało które wino tak szybko zdobyło światową popularność, wyrastając z praktycznego niebytu. XX wiek przyniósł primitivo szaleńczą karierę od pogardzanego wina stołowego z biednego i zacofanego południa Włoch po ulubiony napitek w tysiącach domów na północy Europy.
W Polsce szczep ten stał się niekwestionowanym królem importu i dziś trudno wyobrazić sobie, by krajowy amator wina mógł o nim nie słyszeć. Ale czy na pewno zna pochodzenie winogron, z których nieraz zrobiono sprzedażowe konie pociągowe w dyskontach? Albo czy słyszał, gdzie jeszcze w świecie primitivo zrobiło karierę i jest podstawą całkiem dobrych win musujących? Jesteśmy tu, aby wytłumaczyć cały fenomen szczepu z południa Włoch.
Chciałbyś otworzyć własną winiarnie, ale nie byłeś nigdy przedsiębiorcą? Wiele cennych i przydatnych wskazówek oraz informacji znajdziesz na serwisie MagazynPrzedsiebiorcy.pl.
Pochodzenie szczepu primitivo, czyli zagadka rozwiązana
Zrozumienie pochodzenia szczepu primitivo przyszło dopiero w wieku XXI i to z inicjatywy… Amerykanów. Już w latach 60. zauważono, że wina z Apulii smakują bardzo podobnie do win ze szczepu zinfandel z Kalifornii. Charakterystyczna była też wysoka zawartość cukru w winogronach i wczesne dojrzewanie. W 1975 r. wykazano, że amerykański zinfandel i włoskie primitivo to różne klony tego samego szczepu!
Wyśledzono je aż do Chorwacji!
Nie położyło to jednak kresu badaniom ampelograficznym i na początku XXI w. ustalono, że do Apulii odmiana primitivo trafiła z Dalmacji. Chorwaci sadzili ją w regionie Splitu pod nazwami tribidrag i crljenak kaštelanski.
Skąd zatem primitivo w Puglii?
Historiografia przypisuje kluczową rolę proboszczowi parafii Gioia del Colle pod Bari, który w 1799 r. opisał wcześnie dojrzewający klon winorośli i nadał mu nazwę primativo, od łacińskiego primativus, czyli wczesny. Rozpowszechnienie się tej czerwonej odmiany w całym regionie było już tylko kwestią czasu i na przestrzeni XIX w. primitivo nasadzono w okolicach Mandurii i na całym Półwyspie Salento.
A w Kalifornii?
Obecność primitivo w Stanach Zjednoczonych tłumaczy się działalnością ogrodnika na nowojorskim Long Island Georga Gibbsa, który w latach 20. XIX w. sprowadzał winorośl z austriackiej cesarskiej szkółki w Schönbrunnie. Za oceanem sadzonki rozpowszechnili handlarze, jak np. Samuel Perkins, sprzedając je jako Zinfandel lub Zenfandel. Nazwę najprawdopodobniej wywiedziono od niemieckiego dialektalnego zierfandler, które oznaczać mogło szczep sylvaner. I tak etymologia nazw przestała się pokrywać z rodowodem winorośli, by na prawie cały wiek zaciemnić pochodzenie ulubionych słodkich win Amerykanów.
Gdzie uprawia się szczep primitivo? Podróż od Puglii po Kalifornię
Dziś większość wypijanego w Polsce i Europie wina ze szczepu primitivo pochodzi z obcasa włoskiego buta, czyli właśnie Apulii. Winnice pokrywają nadmorskie płaskowyże i interior, zawsze skąpane w silnym słońcu południa. W wielu lokalizacjach krzewy korzystają z ochładzającej bryzy morskiej i podtrzymującego stabilność temperaturową wpływu morza. Winogrona primitivo dojrzewają nieraz już w sierpniu i dzięki wysokiej zawartości cukru wyprodukowane z nich wino wytrawne ma dużo alkoholu, sięgając nawet 15%. Zdarzają się też czerwone wina półwytrawne i w niektórych winiarniach masowej produkcji stawia się właśnie na ten styl.
Zatrzymajmy się w Kalifornii
Dla Ameryki historia zinfandela to opowieść o dawnej popularności win słodkich. To w takim stylu zinfandel gościł na stołach XIX w. i nawet czasów prohibicji. W latach 70. XX w. popyt na kalifornijskie wina białe zaczął przekraczać możliwości produkcyjne i producenci wpadli na pomysł, by wcześniej zatrzymywać fermentację, ograniczać kontakt skórek z moszczem i produkować półsłodkie wino różowe zwane White Zinfandel. Dziś co 10 butelka sprzedawana w USA to właśnie owoc tego przedsięwzięcia!
Co mam w kieliszku? Aromaty i smaki win z primitivo
Wino z IGT Primitivo di Puglia czy Primitivo del Salento, tak popularne na polskim rynku, już od pierwszego łyka cieszy fioletowymi refleksami w kieliszku i aromatami czerwonych owoców, głównie malin. Równie często napotkasz wydania kojarzące się bardziej z czarnymi owocami leśnymi jak jeżyna czy może śliwka albo mające nuty przyprawowe. Wiele z eksportowanych z południowych Włoch win będzie miało za sobą kontakt z nowym amerykańskim dębem w beczkach, co doda im nut wanilii i cynamonu.
Kilka apelacji do zapamiętania
Charakterystyczna dla primitivo będzie niska kwasowość i średnie ciało ze skutecznie schowanymi taninami. Jeśli kupujesz wino z regionu Apulia, zwróć uwagę także na dostępne apelacje, jak DOC Primitivo di Manduria czy DOC Gioia del Colle. Może się zdarzyć, że trafisz na kupaż z odmianą negroamaro, która wniesie nieco ziołowości i pełni do wina. Warto i takich win spróbować w apelacjach DOC Squinzano i DOC Salice Salentino.
Nieco tribidraga, a może crljenak kaštelanski? Szukaj różnorodnych primitivo!
Przy całej historycznej różnorodności i tylu regionach produkcji wina primitivo nie zawodzi gustów światowych odbiorców już od połowy XX w. Choć było postrzegane jako niewartościowe wśród sławnych win czerwonych, udało mu się przebić dzięki prostocie przekazu i lekkości stylu. Dziś primitivo odradza się jako tribidrag i crljenak kaštelanski w Chorwacji, która znała je od XV w. Jeśli szukasz wrażeń i nowych historii opowiedzianych przez niezależnych winiarzy, to właśnie tam, w Dalmacji, znajdziesz nieznane jeszcze komercji doświadczenia primitivo. A naprawdę warto spróbować podjąć tę przygodę, bo primitivo ma jeszcze wiele do opowiedzenia.
